بررسی حقوق شهروندی از دیدگاه امام علی علیه السلام و خلفای قبل از ایشان با محوریت نهج البلاغه

حقوق شهروندی و حقوق بشر از جمله اصطلاحاتی است که در دوقرن اخیر چهره جهانی به خود گرفته است و جریانات مختلف مردمی و سیاسی در پی برپایی این حقوق هستند.حقوق شهروندی جنبه درون حکومتی دارد اما در موارد زیادی با حقوق بشر مشترک است.این حقوق جنبه دینی هم دارد و در ادیان مختلف الهی مورد تاکید قرار گرفته است.در کتب مهم اسلامی نیز مثل قرآن و نهج البلاغه تاکید بر این حقوق وجود دارد.در این تحقیق به موضوع حقوق شهروندی از دیدگاه امام علی علیه السلام پرداخته ایم.در میان خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار آن حضرت،نظریاتشان را در زمینه های مختلف حقوق شهروندی ؛ از جمله حقوق و آزادی های فردی،حقوق قضایی و امنیتی،حقوق اقتصادی و فرهنگی شهروندان،احصا نموده ایم که نشان می دهد، حضرت در بیان و اجرای این حقوق تلاش فراوان نموده اند. همچنین با بررسی عملکرد خلفای قبل از ایشان در زمینه اجرای این حقوق ،به مواردی برخوردیم که خلفا در آن موارد، حقوق شهروندی را نقض کرده اند.به دست گرفتن خلافت با توطئه،غصب فدک،حمله به خانه علی علیه السلام،پیشبرد اهداف با توسل به خشونت و سخت گیری،ایجاد بدعت در دین،تبعیض در امور مملکتی و اسراف در بیت المال ؛گوشه ای از نقض حقوق شهروندی توسط خلفا می باشد.باتوجه به اینکه همیشه در مقابل هرحقی، تکلیفی وجود دارد؛شهروندان نیز در برابر حکومت تکالیفی دارند.بیعت و اطاعت کامل از رهبر،حفظ وحدت و دوری از فتنه ها،خیر خواهی برای حکومت؛ از جمله وظایف شهروندان در برابر حکومت است.اگر این حقوق خوب رعایت شود،وحدت حفظ خواهدشد،و دشمن مایوس می شود،عدالت اجتماعی برقرار و روزگار اصلاح می شود.و اگر رعایت نشود،حکومت دوام خود را از دست خواهد داد.